गुमनाम ‘सीता गुफा’ प्रधानमन्त्रीको अभिव्यक्तिसंगै एकाएक चर्चामा

काठमाडौं । प्रधानमन्त्री ओलीले अयोध्या ठोरीमा अवस्थित छ भनेर दिएको अभिव्यक्तिले अहिलेसम्म गुमनाम रहेको सो क्षेत्रको सीता गुफा  एकाएक चर्चामा आएको छ । सीताले वनबासको क्रममा तपस्या गरेको गुफाको रूपमा लिइँदै आएको ‘सीता गुफा’ अहिले गुमनाम छ ।

ठोरी गाउँपालिका–२ स्थित सोमेश्वर पर्वतको काखमा यो गुफा अवस्थित छ । सीता गुफादेखि दक्षिणतर्फ भारतको वाल्मीकि व्यग्र परियोजनाअन्तर्गतको जंगल छ । भगवान सीताले अयोध्या त्यागेपछि वनबास जीवन बिताउने क्रममा यसै गुफामा बसेर तपस्या गरेको किंवदन्ती छ ।

अयोध्याका राजा रामको आज्ञा पालना गर्दै लक्ष्मणले सीतालाई वनमा लगेर छाडिदिएपछि सीता भौँतारिँदै यस क्षेत्रमा आएकी थिइन् । अयोध्याका प्रजाले लगाएको कलङ्कबाट सीता प्रताडित थिइन् । सीता भौँतारिँदै वनवनै डुल्ने गर्थिन् । वनजंगल घुम्ने क्रममा सीता संसारी डाँडाको प्राकृतिक मनोरमबाट प्रभावित बनिन् ।
भगवान् रामको तपस्या गर्ने पवित्रस्थलको रूपमा सीताले यसै गुफालाई प्रयोग गरेकी थिइन् । गुफा वरपरका चारैतिर हरियाली, दुई खोलाको संगम स्थल, मनोरम दृश्यमा रम्दै सीताले गर्भवती हुँदा महिलामा हुने प्रसव पीडा भुल्ने गरेको जनविश्वास छ ।

गुफाको नजिकै रहेको अजङ्गको चट्टानमा सीताले शिवलिङ्गको आकृति खोपेर रामको तपस्या गर्ने गरेकी थिइन् । जुन शिवलिङ्गको आकृति भएको चट्टान अहिले पनि गुफा नजिकै सुरक्षित नै छ । ठोरीको जंगलमा रहेको गुफाबाट डुल्दाडुल्दै सीता त्रिवेणीस्थित वाल्मीकि आश्रम पुगेकी थिइन् ।

वाल्मीकि आश्रम अहिले महत्वपूर्ण धार्मिकस्थलको रूपमा प्रख्यात छ । तर वाल्मीकि आश्रमभन्दा पहिले वनवासको क्रममा सीताले बिताएको स्थल सीता गुफा भने अझै गुमनाम छ । प्रचार प्रसारको अभावमा वर्षौंदेखि सीता गुफा गुमनाम बनेको समाजसेवी अमृतकृष्ण सापकोटा बताउँछन् ।

सापकोटा भन्छन्,– ‘पौराणिककालदेखि नै सीताले तपस्या गरेको पवित्रस्थलको रूपमा गुफालाई लिइन्थ्यो । भगवान राम र सीताप्रति आस्था राख्नेहरूले यस ठाउँमा आएर पूजाअर्चना गर्ने गर्थे । तर यसको संरक्षण, प्रबद्र्धन, प्रचार–प्रसार अहिलेसम्म हुन सकेको छैन । त्यसैले सीता गुफा ओझेलमा छ । सीता गुफाको संरक्षण गरेर धार्मिकस्थलको रूपमा विकास गर्नु आवश्यक छ । जनकपुर र त्रिवेणीमा रहेको वाल्मीकि आश्रमलाई जोड्ने महत्वपूर्ण धार्मिक स्थलको रूपमा सीता गुफालाई विकास गर्नु आवश्यक छ ।’ – अन्लाइन खबर